Categorie: Uncategorized

Willy-Els verteld over haar ervaring

Kun je kort je ervaring met mijn begeleiding tijdens de laatste levensfase van je oom beschrijven?
“Kort. Dat is best lastig. Je was er en we konden op je bouwen. Je hielp met praktische en met intermenselijke zaken, zodat de sfeer prettig was, alles geregeld was of werd en wij ons konden richten op wat uiteindelijk het belangrijkste was: mijn oom kon zich richten op het afscheid nemen van het leven en ik kon me richten op hem.” 

Welke specifieke uitdagingen of moeilijkheden ervaarde je voordat je mijn hulp inschakelde? 

“Het was mijn oom zelf, die al jaren voor zijn dood, jouw hulp inschakelde. Hij wilde dat alles goed geregeld was. Mijn belofte aan mijn tante om een oogje op hem te houden en om later het huis op te ruimen, bezorgde me geen stress. Ik was blij dat ik dat doen mocht en voelde dat het voor elkaar zou komen.

Twee hobbels: Ik wist dat er twee hobbels waren: mijn oom miste mijn tante als sparringpartner en die kon ik, als nichtje, niet vervangen. Ook verkeerde ik doorgaans in andere sociale kringen en wist ik dat ik ooit iemand om hulp moest gaan vragen voor het gedeelte van mijn oom’s leven waar ik niet vertrouwd mee was. (Ik kende wel mensen uit zijn omgeving, waar ik met de laatste vraag terecht kon.) Hoewel mijn oom en ik dat nooit zo besproken hebben, wisten we dat beiden. Mijn oom loste het al op voor het überhaupt voor mij een probleem kon worden. Hij zette trouwens overal mensen voor me op de weg, die me verder konden helpen. Mijn oom kon vooruitdenken en zorgde net zo goed voor mij, als ik voor hem.” 

Op welke manieren heeft mijn begeleiding je oom en jou geholpen om met deze uitdagingen om te gaan?

Jij was gewoon het cadeautje, dat mijn oom voor zichzelf, maar ook voor mij regelde. Jij nam met je ervaring, je contacten zoveel zaken over, waar ik me anders in had moeten verdiepen, dat ik alle aandacht aan mijn oom kon geven. Ook kende jij het voor mij onbekende stukje van zijn leven, van kinds af aan. Ik wist dat ik op dat punt volledig af kon gaan op jou. Dat jij goed kon luisteren, ruimte maakte om van gebaande paden af te kunnen stappen en dat ik alles wat lastig was, direct met jou kon bespreken, maakte het allemaal veel eenvoudiger. 

Welke aspecten van mijn begeleiding vond je het meest waardevol of impactvol?
“De praktische kant: Jij kan dingen regelen die mij veel moeite zouden hebben gekost of mij niet eens gelukt waren.
Jouw menselijke steun: zowel voor oom Jan die goed met je kon praten als voor mezelf. “

Kun je een voorbeeld delen van een moment waarop mijn begeleiding een positieve verandering teweegbracht in jouw situatie? “Jij hing al aan de telefoon voordat we wisten (ik wist?) dat “het begonnen was”, zoals ik dat noemde. Toen ik je later die dag appte dat mijn oom gevallen was, kwam je meteen naar het ziekenhuis. De verandering was er al voor ik vast kon lopen”.

Hoe heeft mijn begeleiding jou en je oom geholpen om meer rust, vertrouwen of comfort te vinden tijdens je laatste levensfase? “Omdat we op jou terug konden vallen, hadden we tijd voor het afscheid nemen en nog even genieten van elkaar”. 

Zou je mijn begeleiding aanbevelen aan anderen die zich in een vergelijkbare situatie bevinden? Zo ja, waarom? “Zijn situaties echt vergelijkbaar? De situatie maakt echter niet uit, want jij voegt je wel naar de situatie. Jij bent niet alleen een ruimdenkende, veel voor elkaar krijgende en met vooruitziende blik, regelende begeleider. (Zo was er voor mijn oom meteen een kist en voor mijn moeder pas na bijna een week) Alleen daarvoor zou ik je al aanraden.
Maar als mensen iemand zoeken die in die hele afscheid periode steun en toeverlaat kan zijn, zou ik je zeker aanraden, want dat is echt iets bijzonders. Je hoeft het niet alleen te doen. Het kan samen en samen maakt het beter.

Is er nog iets anders dat je zou willen delen over jouw ervaring met mijn begeleiding? “Ik ben nog steeds blij met de hulp die we kregen. Het was een goed afscheid en dat maakt het proces daarna beter behapbaar. Ik mis hem nog steeds hoor, maar ik denk met warme gevoelens terug aan de mooie tijd die we hadden en daar hoort ook het afscheid bij. Mijn oom vroeg al jaren voor het zover was hulp aan jou voor de laatste periode. Hij wilde alles goed geregeld hebben voor zichzelf en voor mij. Het was fijn dat je er was. “

‘Hoe Zielskracht Begeleiding het laatste leven verlicht’

Jacqueline Schomakers

Kun je kort je ervaring met mijn begeleiding tijdens de laatste levensfase van je vader beschrijven?

“Dat kan ik heel kort: dat hebben we als positief, fijn en goed ervaren.”

Welke specifieke uitdagingen of moeilijkheden ervaarde je voordat je mijn hulp inschakelde? 

“Papa worstelde heel erg met het gegeven dat hij plotseling in zijn laatste levensfase was aanbeland en het idee dood te gaan. Dat was voor hem, en voor mij, niet te verteren. In zijn dromen en in het wakker zijn, heeft mijn vader zijn leven overzien. Maar hij kon zijn gevoel niet goed uitten. Daar had hij hulp bij nodig.”

Op welke manieren heeft mijn begeleiding je vader en jou geholpen om met deze uitdagingen om te gaan? 

“De eerste kennismaking verliep telefonisch en was meteen prettig. Mijn vader voelde zich direct vertrouwd en rustig bij je. We keken altijd uit naar jouw komst vanwege de klik die we meteen voelden. Jouw humor zorgde ervoor dat hij op zijn gemak was, zelfs wanneer je hem uitdaagde met diepgaande vragen. Dankzij jouw prettige manier van doorvragen kon mijn vader zijn gevoelens beter uiten en zijn leven overzien, door samen de punten op de i te zetten. Daarin vond hij de rust. Niet alleen een steun voor papa, ik vond het ook fijn als je er was. Je bent begaan, warm, je hebt humor ook met papa. Dat paste helemaal.”

Kun je een voorbeeld delen van een moment waarop mijn begeleiding een positieve verandering teweegbracht in jullie situatie? 

“Je hebt mijn vader aan het mediteren gekregen, dat was mij niet gelukt. Het resultaat ervan was dat hij er rustig van werd. En ook heel waardevol: Je hebt aan mijn vader gevraagd hebt wat zijn laatste wens was!” 

Hoe heeft mijn begeleiding jou en je vader geholpen om meer rust, vertrouwen of comfort te vinden tijdens je laatste levensfase?

“Je bent rustig, je neemt de tijd ervoor. En het mooie was: je hebt geen haast. Dat was heel fijn. We keken altijd uit naar je komst. Je hebt op geen enkele manier mijn vaders wilskracht ondermijnt. Dat waardeer ik enorm, en ervaar ik als respectvol. Daar ben ik je heel dankbaar voor. Ik ben zielsgelukkig dat ik Zielskracht heb gevonden. Dat je zoveel voor papa hebt kunnen betekenen doordat hij zijn hart kon luchten. Je bent een steun geweest voor de familie, wat je vroeg en wat je inbracht hebben we heel prettig en waardevol ervaren.” 

Zou je mijn begeleiding aanbevelen aan anderen die zich in een vergelijkbare situatie bevinden? Zo ja, waarom? 

“Ja absoluut: je bent stabiel, je voelde van af het begin vertrouwd aan, voor de hele familie heeft dit veel betekend. Omdat je niet emotioneel betrokken bent kan je veel verdiepende vragen stellen. Ik kan je harte aanbevelen! Papa heeft zielsrust gevonden met jouw begeleiding.” 

Is er nog iets anders dat je zou willen delen over jouw ervaring met mijn begeleiding? “Ik hou van je! Dank je wel wat je voor papa hebt gedaan.”

Dolf (gefingeerde naam) was een man van 93. Hij woonde al langer alleen na 40 jaar huwelijk, in een groot huis met tuin. Hij had geen kinderen maar wel neef Frits, die zich over hem ontfermde. 

Frits voelde de druk van deze zorg voor zijn oom. Hij ervaarde het als een grote verantwoordelijkheid.

Dolf was een man die zijn eigen gang ging. Sommigen vonden hem een beetje ‘onaangepast’ in zijn ideeën. Ik ervaarde hem als vriendelijk, attent en Dolf had wel iets weg van een eilandbewoner, ook echt een mens van de natuur. Ik waardeerde zijn mooie kwaliteit van eigen-wijsheid. 

Omdat Dolf graag alles op orde had en vooruitkeek, vroeg hij mij om de contouren van zijn uitvaart alvast door te nemen. Dat hebben we gedaan. Ondanks zijn hoge leeftijd, was Dolf goed thuis in de digitale wereld. 

Ik was verrast dat Dolf een Excel overzicht bijhield met namen en adressen van familie, vrienden en bekenden, met daarachter 2 kolommen: Kerstkaart en of Rouwkaart. 

Met de huisarts heeft Dolf gesproken over zijn wens om, te zijner tijd, te willen versterven. En of de huisarts dit medisch zou willen begeleiden. Versterven doe je door je te onthouden van voeding en vocht. 

Deze voorbereidingen waren voldoende voor Dolf om met vertrouwen zijn toekomst tegemoet te zien. 

Ik heb heel wat kerstkaarten gekregen voordat mijn hulp ingeroepen werd. 

Dolf viel op een ongelukkige wijze en brak zijn heup, thuis in de keuken. Hij wist kruipend naar de telefoon te komen om te alarmeren.

Ik werd vlot op de hoogte gebracht waardoor ik in staat was om op de eerste hulp in het ziekenhuis Dolf te kunnen vragen wat hij wilde. Hij koos voor een heupoperatie.

Mijn begeleiding startte met de vraag van Dolf, om te helpen die keuzes te maken die paste bij hem. En vervolgens die keuzes te faciliteren en te organiseren. 

Dolf kwam goed door de heupoperatie. En voordat hij het wist werd hij uit bed geholpen om op zijn eigen benen te staan. 

Het vooruitzicht elders te gaan revalideren vond hij geen fijne gedachte. Dolf wilde maar 1 ding: dat was naar huis. In het ziekenhuis heeft hij de tijd gehad zijn leven te overdenken en ervaarde: ‘Nu is het wel klaar’. 

Ik heb 24 uurs zorg georganiseerd, zodat thuiskomen ook mogelijk werd. Dolf had zelf het idee dat dit overbodig was, hij zou toch gaan sterven? 

Voor Frits was de wens van zijn oom om te willen versterven een moeilijk gegeven. Heel begrijpelijk natuurlijk. Door hier met mij over te praten en de ervaringen te delen werd het makkelijker voor hem om hiermee om te gaan. Samen met Frits hebben we het huis in orde gebracht. En toen Dolf thuiskwam maakte hij kennis met de eerste van de drie verpleegkundigen die voor hem zou gaan zorgen. Hij was verrast dat dit een mannelijke verpleger was en het klikte meteen. 

In die eerste week thuis knapte Dolf zienderogen op. Hij deed zijn loop-oefeningen en genoot zienderogen van het thuis zijn, van de aandacht, de goede maaltijden en de fijne gesprekken. Van willen sterven was geen sprake meer. Ik heb zijn levensvreugde gezien en benoemd, en was blij voor Dolf.

In de rol van begeleider volgde ik Dolf op de voet en bezocht hem bijna dagelijks. Ik onderhield het contact met de verpleegkundigen en met Frits om de zorg en juiste aandacht goed af te kunnen stemmen. 

Na een weekje thuis was Dolf terug bij zijn wens te willen sterven. Dus bereidde we ons voor op de volgende stap: voeding en vloeistof laten staan.

Nog 1 keer zijn lievelingskost, en ook dat lekkere chocolaatje. En dan beginnen aan zijn laatste dagen.

Dolf was met zijn arts overeengekomen hem in slaap te brengen als dat verantwoord was. En dat kan pas op het moment dat de arts ondraaglijk lijden vaststelt. 

Maar zover was het nog niet. Dolf was in prima conditie, ondanks zijn leeftijd en ondanks de forse ingreep van een nieuwe heup.

Het viel Dolf niet mee om de maaltijden over te slaan en spaarzaam te zijn met vocht. Na een paar dagen vroeg hij zijn arts of het niet tijd werd hem in slaap te brengen. Dapper zette Dolf door, zijn wens te sterven was groter dan zijn eetlust en dorst. Na een aantal dagen was het hongergevoel grotendeels weg. 

Om toch iets aan te bieden voor zijn droge mond, adviseerde de arts een beetje verse ananas te geven. Hij had nog nooit zoiets lekkers geproefd! Ook besloot Dolf iets meer te drinken.

Elke dag kwam er bezoek, een welkome afleiding. Ook muziek luisteren vond hij heel plezierig. 

Je zou denken dat deze wijze van versterven een onmenselijke opgave is. Toch merkte ik dat de wil en het doorzettingsvermogen van Dolf om zelf de regie te hebben in dit proces groot was. Dit gaf hem voldoening en wij volgde zijn wens. 

En ja, Dolf werd zwakker en het moment waarop hij in bed wilde blijven liggen brak aan. De wereld van Dolf werd kleiner en we zagen het leven zich terugtrekken. De arts bepaalde samen met Dolf het moment om hem in slaap te brengen en te houden. 

De regie uit handen geven was nu niet moeilijk meer, Dolf had groot vertrouwen in wat er zou gaan komen. Na een mooi intiem afscheid rond het bed is Dolf gaan slapen. 

Het huis ademde zoveel rust, zorg en liefde voor Dolf en voor elkaar. 

Op een koude winterse nacht is Dolf overleden. Die nacht kwamen Frist, de verpleegkundige en ik samen in de kamer van de gestorvene. Ik heb de grote tuindeuren van de kamer opengemaakt. Buiten op het terras, in de vrieskou, zagen we tal van sterren aan de hemel staan, met af en toe een glimp van de maan. 

We waren vervuld van deze schoonheid en het bracht ons zelf weer terug op aarde, met onze voeten op de grond. Een stervende begeleiden, doet je zelf ook even zweven en het is goed te merken dat je ook weer kan landen. Het weten dat we onze taak hebben volbracht vervulde ons.   Dank je wel Dolf voor het mogen begeleiden van jouw laatste levensfase. Het heeft op mij diepe indruk gemaakt te ervaren, op welke wijze je ons bent voorgegaan.

Praten over je eigen uitvaart is niet makkelijk, maar ook over een ophanden zijnde uitvaart van naaste familie, vriend of relatie vindt meestal pas plaats wanneer het nodig is. Dan moeten snel beslissingen worden genomen en lijkt het organiseren meer op het afwerken van een bestellijst dan op een persoonlijk geïnspireerd afscheid. De kosten van een uitvaart vallen ook nogal eens tegen. Net zoals tegenvallende aandacht en zorg. Daarbij komt dat er geen kans is op een nieuwe poging … Hoe het wel zou kunnen, en misschien wel moeten, daar heeft Christien Heinsius, uitvaartondernemer en begeleider, duidelijk ideeën over. Ideeën die ze omzet in praktische adviezen en echte hulp. Zowel voor, tijdens en na een uitvaart.

https://www.youtube.com/watch?v=XSnulkowLMc&t=100s

“De wens van de overledene was helder: een stille uitvaart. Maar kunnen we in stilte afscheid nemen, als er nog zoveel te zeggen valt?”

Ik kom voor het eerst bij de familie na het overlijden. Er is zoveel te vertellen over het onverwachte overlijden, over het leven van de overledene en de perikelen die er onderling in de familie zijn. Ik neem de tijd om te alles te horen, en ook om kennis te maken en te beoordelen of ik de juiste persoon ben om deze familie te helpen.

De onzekerheid van de nabestaanden of ze de juiste keuzes kunnen maken staat als een vraagteken op hun voorhoofd.

Ik maak tijd voor een pauze, door letterlijk achterover te gaan zitten, en te vertellen dat er tijd genoeg is om alles wat er speelt een plek te gaan geven in de volgorde: Samen, stap voor stap. Hierdoor ontspant de familie zich.

De gejaagdheid neem ik weg. Stil staan voor wat aandacht vraagt op dát moment is veel belangrijker. Pas dan creëer ik ruimte om de contouren te maken van het gehele afscheid.

Mijn werkwijze is om elke dag contact te hebben met nabestaanden, net zoveel als nodig is om tot een waardevol afscheid te komen. Zo kan ik de ze bijstaan in het gehele proces tot en met de uitvaart, en ook daarna.

Wat er in de weg zit binnen de familieleden bespreken we, met respect voor elkaars zienswijze. Vaak zie ik dat emoties te maken hebben met het verleden. Ik maak ruimte maak voor ieders eigenheid, hebbelijkheden en onhebbelijkheden, waardoor er geuit wordt wat er dwars zit. Mijn kwaliteit is om dit te begeleiden waardoor samen afscheid nemen mogelijk is.

Zo ontstaat er rust en stilte. Precies wat nodig om met een gerust hart, in stilte het afscheid te hebben.

De begrafenis hebben we heel fijn kunnen voorbereiden door alvast samen een graf uit te zoeken dat past bij de overledene. Op het open veld, maar toch de bescherming van de rand met grote bomen.

De gasten zijn goed voorbereid op de ‘Stille uitvaart’, ik ontvang ze persoonlijk, door ze te zien en te begeleiden met kleine gebaren. Doordat het stil is, ontstaat er een focus op wat je waarneemt. En dat was nu precies een kwaliteit die de overledene heel goed beheerste. Zo staan we samen tijdens het afscheid even in de schoenen van de overledene.

Je ouders zijn op leeftijd en ze hebben je altijd verteld dat ze nooit zullen verhuizen. Verhuizen omdat ze oud zijn, is niet bespreekbaar. Veel van hun vrienden hebben wel die stap genomen, maar bij elke verhuizing zeiden ze: “Wij blijven hier waar het ons vertrouwd is”.

Ze nemen voor lief dat de tuin meer onkruid heeft en dat het gras er groen uitziet door het mos. Ze nemen voor lief dat de trap een obstakel wordt. En ze vinden het niet nodig om de keuken te gebruiken om te koken. Een magnetronmaaltijd is ook prima. Ook hebben ze de beleving dat de schoonmaak niet meer zo nodig is. “Wat maken we nou eigenlijk nog vies?”, wordt er gedacht.

Zelf ben je meegegroeid met deze manier van leven. En je respecteert dit. Je doet wat je kan om ze zo goed mogelijk te ondersteunen, maar ziet op afstand ook niet alles. Je maakt je wel zorgen of ze het samen goed redden. Elke keer als je ze bezoekt, ervaar je dat ze het goed doen.

Bij je laatste bezoek ontmoet je buiten net voordat je vertrekt de buurvrouw die haar zorgen uitspreekt over je ouders. Zij vertelt dat je vader de laatste tijd wat verward overkomt. Haar observatie kan je niet goed plaatsen. Je vader heeft net immers nog gedetailleerd naar je werk gevraagd.

Die nacht word je gebeld door je moeder met de boodschap dat je vader opgenomen is in het ziekenhuis met benauwdheidsklachten. Hij heeft een longontsteking. Je voelt de paniek van je moeder over het welzijn van je vader en deelt deze zorg. Jij weet ook dat je moeder niet in staat is om alleen thuis te zijn. Vader heeft het overzicht thuis, je moeder niet.

Je belt je broer om samen te bepalen wat er nodig is in deze situatie. Hij voelt zich ook betrokken. Maar jullie zitten meestal niet op een lijn wat de zorg betreft. Er zit niets anders op dan zelf je tas te pakken met wat kleding en naar je ouderlijk huis te gaan om de situatie de baas te blijven.

Je bezoekt je vader samen met je moeder in het ziekenhuis. Hij is benauwd en krijgt zuurstof toegediend. De longontsteking wordt bestreden met medicijnen. De verpleging vraagt jullie welke behandeling wenselijk is voor als er complicaties zijn. Deze vraag overvalt jullie en je bent er niet gerust op.

De behandeling van je vader lijkt aan te slaan, maar hij is zo verzwakt dat er een tijdelijk plek in het verpleeghuis wordt geregeld. Er wordt gesproken over revalideren. De eerste nacht in het verpleeghuis overlijdt je vader.

Wat nu?

Je hebt de zorg voor je moeder én de zorg om de uitvaart van je vader ingang te zetten. Plus je eigen verdriet. Niet eerder heb je deze situatie bij de hand gehad. Je zoekt op internet naar een uitvaartonderneming. Wat zijn er veel aanbieders. Help! Hoe kun je een passende uitvaartondernemer kiezen als je je er nog niet in hebt verdiept? En je de druk voelt van nu moeten beslissen?

𝒁𝒐 𝒌𝒂𝒏 𝒉𝒆𝒕 𝒋𝒆 𝒗𝒆𝒓𝒈𝒂𝒂𝒏, 𝒎𝒂𝒂𝒓 𝒅𝒂𝒕 𝒉𝒐𝒆𝒇𝒕 𝒆𝒄𝒉𝒕 𝒏𝒊𝒆𝒕.

Zodra jij je afvraagt ‘hoe moet het als mijn ouder overlijdt’, kun je antwoord vinden op die vraag door alvast te gaan zoeken. Uitvaartondernemers staan open voor een kennismaking. Dus zoek en bel gewoon. Zo kom je bij de uitvaartondernemer terecht waar jullie je goed bij voelen. En heb je grip op je eigen situatie. Al lang voordat het zover is.

Een vrouw had slapeloze nachten van het idee dat haar man zou overlijden, terwijl zij daar nog niet op voorbereid was. Ik werd uitgenodigd voor een kennismaking.

Gesprek
Haar echtgenoot was niet meer in staat hierbij aanwezig te zijn. Tijdens het gesprek tekenden de contouren zich af. De wensen, verwachtingen en uitgangspunten voor de begrafenis van haar man werden helder. Voor als het zover zou zijn.

Grip
Voor mij werd het duidelijk. Deze vrouw heeft het nodig om vóór het overlijden van haar echtgenoot een compleet beeld te hebben van de uitvaart. Dan krijgt ze er grip op.

Rust
Ik bood aan om samen alle voorbereidingen te doen die haar rust zouden bieden. Te beginnen met het samen uitzoeken van een graf. “Doe jij dat dan?”, was haar vraag. “Jazeker doe ik dat”, was mijn antwoord. Mijn aandacht voor het afscheid en de uitvaart van mensen, begint al ver voor de uitvaart.

Rustplaats
Ik had een indruk gekregen van wat ze precies zocht als laatste rustplaats. Met die voorbereiding ben ik op verschillende begraafplaatsen geweest. Een zoektocht voor dit echtpaar. De sfeer van de directe omgeving van het graf zou het meest belangrijk zijn, verwachtte ik.

Eeuwigdurend
Zo kwam het dat ik een week later met haar en de beheerder, op de uitgekozen begraafplaats rondliep.  Een plekje zoekend voor een eeuwigdurend, tweepersoonsgraf.

Vertrouwd
Ik kan mij heel goed voorstellen dat het uitzoeken van een graf een belangrijke voorbereiding is. Juist bij een echtpaar gaat er één partner het graf bezoeken na het overlijden. Je wil je partner graag achterlaten op een plek die goed voelt en al een beetje vertrouwd is. Ook voor jezelf.

Ontspanning
Al lopend, kijkend en voelend kwamen we uit op de plek die aan alle verwachtingen voldeed. Mooie grote stevige bomen, glooiend landschap, zicht op de lucht erboven. En ‘buren’ met natuurlijke grafbedekking. Rondkijkend en keurend werd duidelijk dat dit de plek zou zijn. De plek voor het graf was uitgezocht. De opluchting en ontspanning was groot. Rust voor iedereen.

Elk afscheid en elk verhaal vraagt om een andere aanpak, vindt Christien. “Ik werk niet volgens vaste concepten. Wie zegt dat een afscheidsbijeenkomst 45 minuten moet duren? Voor sommige mensen is dat veel te lang en voor anderen veel te kort. Of misschien past een andere vorm van afscheid nemen wel veel beter”

“Mensen lopen soms vast in hoe het hoort,” vertelt Christien. “Dan gaan ze ergens tegenop zien omdat ze denken dat het zo moet, terwijl dat helemaal niet bij ze past. Bijvoorbeeld, in een gezin waar het contact heel hecht is, stelde ik voor dat ze zelf hun gasten ontvangen bij de uitvaart in plaats van een gastvrouw. ‘Huh? Dat kan toch niet,’ zeiden ze. ‘Jawel hoor,’ zei ik, als jullie dat prettig vinden dan kan dat. Zo hadden we iets te pakken wat pastte bij die familie.”

Vervullende momenten

De mooiste momenten in haar werk? Christien: “Dat is voor mij als mensen doen wat er voor hen echt toe doet. Niet omdat het hoort maar omdat het ze vervult. Voor de een is dat het moment van afscheid zelf, voor de ander is dat het verzorgen in de kist. Voor nog een ander is dat aanwezig zijn bij het overlijden, of een moment in de weg naar het overlijden toe.”

Betekenisvol afscheid nemen

Christien heeft geen eigen uitvaartcentrum of afscheidsruimte. “Veel mensen voelen zich prettiger op hun eigen plekken. Door afscheid te nemen op een manier waarbij je jezelf kunt blijven, kun je beter aanvaarden dat je naaste er niet meer is. Niet iedereen ziet daar het belang van in, maar ik zie wat het bij mensen doet en hoe betekenisvol het afscheid dan kan zijn.”

“De achterblijvers hebben de toekomst, niet degene die overlijdt. Om de draad weer op te kunnen pakken, is een betekenisvol afscheid heel belangrijk. Als je niet op een manier die bij jou past het overlijden en afscheid kunt beleven, dan heb je een heel zwaar rouwproces. Dat betekent niet dat bij een betekenisvol afscheid alles meteen op z’n plek valt. Maar hiermee kun je wel een zaadje planten waardoor je straks weer verder kunt.”

Lees het volledige artikel op Indebuurt.nl

We hebben in ons leven twee zekerheden, we worden geboren en we sterven. Met het eerste kunnen we goed uit de voeten. Maar dat we zeker dood gaan vinden we een stuk lastiger. Ik lees en hoor vaak dat mensen met kanker het ervaren als een gevecht tégen kanker en tégen dood gaan.

Als uitvaartondernemer zit ik regelmatig aan tafel met terminale patiënten en hun familie die het idee hebben dat ze hebben verloren. Niemand wil een verliezer zijn, want het impliceert dat je misschien niet goed genoeg je best hebt gedaan. Deze denkwijze maakt het aanvaarden van de naderende dood nog lastiger. Je kan en mag de strijd toch niet opgeven?

Jezelf zien als verliezer zet je onder druk, terwijl ‘het leven is zoals het is’. Artsen kunnen zorg dragen voor de best mogelijke behandeling en de juiste zorg bieden, maar het is afwachten hoe het lichaam daarop reageert.

Deze denkwijze zet mensen onder druk en het bevordert ook niet de aanvaarding dat ‘het leven is zoals het is’. Hierdoor komen mensen niet toe aan hun werkelijke gevoelens en beleving van het proces van afscheid nemen met al het leed dat daarbij ervaren en beleefd wordt, maar dat mag er ook zijn. Juist ‘dat het er mag zijn’ werkt helend!

“Tijdens de nazit van een uitvaart maakte ik een praatje met de 91-jarige broer van de overledene. Ik complimenteerde de man met zijn prachtige bijdrage tijdens de afscheidsbijeenkomst. De familie wist dat hun oom mooi kon vertellen, maar dat dit ook de nodige tijd in beslag zou nemen. Het was goed dit van tevoren te weten, zodat ik de aula in het crematorium langer kon reserveren.

De broer vertelde me dat hij was vergeten in welke volgorde sprekers aan de beurt waren. Tijdens de dienst kreeg hij door dat hij als laatste zou zijn waardoor hij de noodzaak voelde om zijn verhaal om te gooien om dubbele informatie te voorkomen.

Als aanwezige heb ik hier niets van gemerkt. Geen aarzeling of verwarring: hij sprak 10 minuten uit het hoofd met slechts enkele punten op papier. Dus ik vroeg naar zijn geheim om dit zo vloeiend te kunnen. Dit wilde hij wel prijsgeven: houdt geen speech, maar een verhaal, gewoon vanuit je hart. Dan is het altijd goed.

Nu ik toch bij hem was aangeschoven begon hij mij te vertellen over zijn eigen leven. Dat levert altijd mooie verhalen op. Hij deelde dat zijn vrouw al enige tijd niet meer in leven was. Toen ik hem vroeg op welke wijze hij hiermee omging deed hij een boekje open. “Ik ga elke dag naar het graf van mijn vrouw. Als ik dan weer thuis kom, dan is ze er altijd. Dus ik hoef niet ver te zoeken. Ze is altijd thuis.”